Po swojej śmierci możesz uratować aż 8 istnień ludzkich, ponieważ przedmiotem donacji może być 8 organów: wątroba, płuca, serce, nerki, trzustka i jelito cienkie.
Twoje tkanki, ponadto, mogą przyczynić się do wyzdrowienia wielu chorych ludzi. Tkanki, których możesz być dawcą to: skóra, rogówki, tkanka kostna wraz ze ścięgnami i chrząstkami, zastawki serca i naczynia krwionośne.
Stan prawny transplantologii w Polsce opiera się na "Ustawie o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów" (w skrócie nazywanej "Ustawą Transplantacyjną"). Jest ona na bieżąco dostosowywana do stanu polskiej medycyny oraz do norm międzynarodowych i unijnych.
Z Ustawy wynika, że w przypadku przeszczepów od osób zmarłych narządy można pobrać od każdej osoby, pod warunkiem, że nie wyraziła ona sprzeciwu na pobranie od niej narządów po śmierci i narządy osoby zmarłej nadają się do przeszczepienia.
W polskim prawie istnieje domniemana zgoda na przeszczep od zmarłej osoby. Oznacza to, że każda osoba, która za życia nie wyraziła sprzeciwu aby zostać dawcą narządów, jest potencjalnym dawcą narządów. W Polsce i w wielu innych krajach lekarz informujący rodzinę o śmierci takiej osoby, pyta rodzinę, czy zmarły wypowiadał się za życia na ten temat. Dobrze jest więc wyrazić jasno swoją wolę w kwestii stania się dawcą organów po śmierci. Możesz to zrobić za pomocą tzw. oświadczenia woli, które będziesz nosił przy sobie na wypadek śmierci.
Donacja organów jest możliwa przeważnie w przypadku pacjentów, u których stwierdzono śmierć mózgu - np. w następstwie wylewu krwi do mózgu lub wypadku drogowego. Pacjent zmarł, lecz poprzez zastosowanie sztucznego oddychania narządy wciąż mogą otrzymywać dotlenioną krew. Dzięki temu organy mogą być przeszczepione biorcy. Właśnie dlatego, że donacja organów możliwa jest tylko w niewielkiej liczbie przypadków, niezwykle ważne jest by jak najwięcej osób wyrażało zgodę na bycie potencjalnym dawcą.
Zabieg pobrania narządu ze zwłok odbywa się z pełnym poszanowaniem godności zmarłego i nie stanowi przeszkody w sytuacji ostatniego pożegnania (np. otwarta trumna).
W 2016 roku w Polsce do krajowej listy oczekujących (KLO) na przeszczepienie zgłoszono łącznie 5274 osób. Przeszczepiono 978 nerek, 38 trzustki, 317 wątroby, 35 płuc.
Czas oczekiwania zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od stopnia między biorcą a dawcą. Niektórzy ludzie czekają kilka lat na zgodnego dawcę, a inni trafiają na siebie w ciągu kilku miesięcy. Średni czas oczekiwania na nerki wynosi około 10 miesięcy.
Dobór biorcy i dawcy opiera się początkowo na dwóch czynnikach:
1. Grupa krwi (A, B, AB lub 0) musi być zgodna grupą krwi dawcy.
2. Czynnik HLA. HLA oznacza ludzki antygen leukocytowy; marker genetyczny umieszczony na powierzchni białych krwinek. Otrzymujesz zestaw trzech antygenów od matki, a trzy od ojca. Wyższa liczba dopasowanych antygenów zwiększa prawdopodobieństwo, że przeszczepiona nerka będzie funkcjonować dłużej.
Jeżeli dawca z biorcą jest kompatybilny na podstawie dwóch pierwszych czynników, ocenie poddany zostaje trzeci czynnik:
3. Przeciwciała. Układ odpornościowy może wytwarzać przeciwciała, które działają specjalnie przeciwko temu, co znajduje się w tkankach dawcy. Aby to sprawdzić, próbka krwi biorcy będzie mieszana z próbką krwi dawcy w probówce. Jeśli nie wystąpi reakcja, układ immunologiczny powinien zaakceptować przeszczepiony organ. Ten brak reakcji określamy używając terminu Cross-match „negatywny”.